Akademia

---

Przyszłego

---

Stulecia

Badania naukowe Instytutu Pedagogiki Specjalnej ogniskują się wokół osoby ze specjalnymi potrzebami, jej rodziny i środowiska. Procesy wychowania i edukacji, profilaktyki, rehabilitacji, terapii i resocjalizacji rozpatrywane są z perspektywy ujawniania zasobów i potencjału człowieka potrzebującego wsparcia. Działalność naukowa prowadzona jest „w duchu poszanowania (...) ludzkich i obywatelskich praw, zrozumienia i akceptacji dla odmienności (…)” (Strategia Rozwoju APS 2021–2030).

W ramach Instytutu Pedagogiki Specjalnej funkcjonuje Katedra i sześć zakładów. Każda jednostka prowadzi prace badawcze, koncentrują się one wokół następujących zagadnień węzłowych:

• Katedra Interdyscyplinarnych Badań nad Niepełnosprawnością Interdyscyplinarne studia nad niepełnosprawnością, Autorstwo własnego życia osoby z niepełnosprawnością, edukacja włączająca i integracyjna.
• Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną, ze spektrum zaburzeń autystycznych, sprzężoną niepełnosprawnością, w tym wczesne wspomaganie rozwoju dziecka
• Zakład Podstaw Pedagogiki Specjalnej Wielowymiarowość wspierania funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami, osób zagrożonych niedostosowaniem społecznym oraz ich rodzin
• Zakład Psychopedagogki Resocjalizacyjnej Diagnoza problemów przystosowawczych dzieci, młodzieży i dorosłych, oraz ocena skuteczności metod oddziaływań resocjalizacyjno-terapeutycznych
• Zakład Surdopedagogki Wieloprofilowe badania nad rehabilitacją słuchu i mowy, komunikacją językową, edukacją oraz funkcjonowaniem społecznym osób z zaburzeniami słuchu
• Zakład Tyflopedagogiki Wieloprofilowe badania w zakresie diagnozy specjalnych potrzeb i wspomagania rozwoju oraz edukacji (w tym rehabilitacji wzroku, orientacji przestrzennej, czytania dotykowego pisma Braille’a), a także psychospołecznego funkcjonowania osób słabowidzących i niewidomych w różnym wieku, ukierunkowane na zapobieganie marginalizacji i zwiększanie partycypacji tej grupy osób w życiu społecznym
• Zakład Terapii Pedagogicznej

Działalność naukowa Instytutu Pedagogiki koncentruje się wokół historycznych, kulturowych i społecznych uwarunkowań współczesnej edukacji, związanych z nią instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych praktyk oraz możliwych i pożądanych kierunków zmiany społecznej.

Katedry i zakłady Instytutu, osadzone w różnych subdyscyplinach pedagogiki, prowadzą swoją działalność naukową w zakresie pogłębionego opisu i problematyzacji zjawisk związanych z opieką, wychowaniem, nauczaniem i uczeniem się oraz projektowania ich przyszłego kształtu. Podejmowane badania – zgodnie z misją patronki APS Marii Grzegorzewskiej – ujęte są w ramę aksjologiczną uznania i afirmacji ludzkiej podmiotowości oraz sprawiedliwości społecznej. W badaniach, kształceniu i działalności społecznej Instytutu podkreśla się niezbywalną godność i szacunek dla każdej osoby oraz prawo wszystkich podmiotów wychowania do rozwoju w warunkach odpowiadających ich możliwościom, potrzebom i aspiracjom.

Prowadzone w rożnych jednostkach Instytutu Pedagogiki APS prace badawcze dydaktyczne i społeczne obejmują następujące zagadnienia:

• współczesna myśl pedagogiczna oraz antropologiczno-aksjologiczne podstawy oddziaływań pedagogicznych,
• historyczne przemiany edukacji i instytucji oświatowych,
• społeczno-polityczne, ekonomiczne i kulturowe uwarunkowania edukacji,
• dziecko i dzieciństwo jako kluczowe kategorie pedagogiczne; pedagogiczna spuścizna Janusza Korczaka,
• współczesne środowiska opieki i wychowania, w tym rodzina, przedszkole, szkoła (jej wymiar społeczno-kulturowy i instytucjonalny), podmioty edukacji pozaformalnej, oraz otoczenie społeczne (lokalne i globalne, w tym – cyfrowe),
• nauczanie i rola zawodowa nauczyciela; jego rola przywódcza ukierunkowana na zmianę społeczną,
• uczenie się ujmowane przez pryzmat zdolności i potencjału twórczego; wychowanie przez sztukę,
• technologie informatyczne i media w edukacji,
• środowisko pracy i potencjał rozwojowy osób dorosłych; kształcenie zawodowe.

Instytut Wspomagania Rozwoju Człowieka i Edukacji tworzą nauczyciele akademiccy, których zainteresowania naukowe i praktyczna działalność w środowisku dotyczą szeroko ujmowanego procesu wychowania i kształcenia Człowieka oraz pedagogicznego wspomagania jego rozwoju. Pracownicy poszczególnych katedr i zakładów instytutu wykreślają własne, szczegółowe pola badawcze, które wpisując się w misję Akademii – Akceptacji, Partycypacji i Solidarności społecznej – z licznymi sukcesami wnoszą nową wiedzę teoretyczną dotyczącą o procesów wychowania, kształcenia, komunikacji językowej i szeroko pojętego wspierania rozwoju Człowieka. Szczególną cechą wyróżniającą społeczność Instytutu jest ugruntowana tradycja silnej współpracy nauczycieli akademickich z szeroko pojętym środowiskiem społecznym. Wielu pracowników Instytutu to również czynni zawodowo wychowawcy, nauczyciele i terapeuci, poszukujący, uważni i refleksyjni twórcy pedagogicznej rzeczywistości, kształcący nowe pokolenia pedagogów w ścisłym związku z realiami, ale też transformujący współczesną rzeczywistość.

Prace badawcze, działalność dydaktyczna i organizacyjna nauczycieli akademickich pracujących w Instytucie Wspomagania Rozwoju Człowieka i Edukacji obejmuje następujące zagadnienia:

• dyskurs edukacyjny i jego działanie w obszarze wiedzy, kompetencji i autonomii dziecka, pedagogiczne aspekty rozwoju podmiotowości człowieka w okresie dzieciństwa, demokratyzacja codzienności szkolnej dziecka i partnerstwo edukacyjne, poszanowanie różnic i różnorodności w przestrzeni społecznej oraz przeciwdziałanie społecznemu i edukacyjnemu wykluczaniu poprzez zacieranie dotychczasowych opozycji
• dziecięca codzienność, jej obrazy i społeczne, kulturowe i zdrowotne uwarunkowania, psychoruchowy rozwój małych dzieci, kształtowanie samodzielności elementarnej, analiza zachowań prospołecznych dzieci, doświadczanie wypalenia szkolnego wśród uczniów w młodszym wieku szkolnym; zagrożenia rozwojowe, konstruktywistyczne modele wsparcia dziecięcego uczenia się
• propedeutyka, dydaktyka i metodyka wczesnej edukacji zintegrowanej, klasyczne i innowacyjne metody w pracy żłobka, przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej, środowisko uczenia się w systemowych i niesystemowych formach edukacji (edukacja domowa, demokratyczna, outdoorowa, leśna, itp.)
• wychowanie i kształcenie dla zrównoważonego rozwoju
• profesjonalne przygotowanie nauczycieli uwarunkowania rozwoju kompetencji do kreatywno-emancypacyjnego modelu edukacji, skuteczność wykorzystania różnych form dialogowego modelu profesjonalnego kształcenia studentów na przedmiotach metodycznych, interdyscyplinarność działań w rozwoju profesjonalnym nauczycieli wczesnej edukacji
• profesjonalne przygotowanie nauczycieli-specjalistów logopedów, posiadających wszechstronną wiedzę w zakresie pedagogicznych, psychologicznych, medycznych i lingwistycznych podstaw logopedii

Działalność artystyczna i naukowo-badawcza Instytutu Edukacji Artystycznej dotyczy historycznych, kulturowych i społecznych uwarunkowań współczesnej sztuki oraz edukacji artystycznej, związanych z nią instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych praktyk oraz możliwych i pożądanych, wynikających z zaistniałych i obserwowanych potrzeb - kierunków zmian. W Instytucie pracują artyści i naukowcy, o uznanej w kraju renomie, specjaliści w takich dziedzinach jak: metodyka nauczania plastyki, psychologia twórczości i arteterapia oraz malarstwo, grafika, rzeźba, multimedia, fotografia, historia i teoria sztuki - swój dorobek wielokrotnie potwierdzając na wystawach, konferencjach i sympozjach o wysokiej randze naukowej. Wykładowcy IEA są odpowiedzialnymi pedagogami aktywnie wystawiającymi na scenie artystycznej, z oddaniem praktykującymi działalność naukowo-artystyczną oraz pedagogiczną.

Maria Grzegorzewska, Patronka Uczelni, uzyskała na paryskiej Sorbonie tytuł doktora filozofii za rozprawę Studium na temat rozwoju uczuć estetycznych – badania z zakresu estetyki eksperymentalnej przeprowadzone wśród uczniów szkół brukselskich. Namysł nad pięknem i sztuką oraz refleksja epistemologiczna leżą u zarania naszej Uczelni na równi z potrzebą eksperymentu, poszukiwania nowoczesnej, adekwatnej do współczesnych wyzwań formuły działań akademickich. Katedry i zakłady Instytutu Edukacji Artystycznej, osadzone są w rożnych dyscyplinach sztuki, pragną niejako kontynuować i aktywnie uczestniczyć w tradycji Akademii i działać w ścisłym związku z kierunkiem wyznaczonym u zarania szkoły przez Patronkę. W pracy artystycznej i naukowo- badawczej IEA, dążymy do ciągłego doskonalenia i poprawy efektywności działań w obszarze sztuki, edukacji, terapii przez sztukę oraz wsparcia rozwoju człowieka.

Prowadzone w rożnych jednostkach Instytutu Edukacji Artystycznej APS prace artystyczne, badawcze, dydaktyczne i społeczne obejmują takie zagadnienia jak:

• historia i teoria sztuki oraz edukacji artystycznej
• badanie relacji między pedagogiką a sztukami pięknymi: wychowanie przez sztukę, wychowanie do sztuki oraz edukacja artystyczna – formalna i nieformalna
• rozwój potencjału twórczego, w tym poprzez zastosowanie nowoczesnych, innowacyjnych form kształcenia
• nauczanie i rola nauczyciela sztuki, relacja mistrz-uczeń
• środowisko zawodowe – rozwój wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych przyszłych animatorów kultury i terapeutów wspomagających rozwój i służących innym w kryzysie.
• aktywny i świadomy odbiór oferty kulturalnej, aktywne uczestnictwo w kulturze,
• twórczość i jej udział w poczuciu sprawczości; jako narzędzie służące określaniu tożsamości i komunikacji z innymi; rozpoznawanie wartości poprzez przeżycie estetyczne jako naturalna forma realizacji potrzeb człowieka, na każdym etapie swojego rozwoju – zgodnie z koncepcją Patronki , która notowała, że (…) rodzi ona wiarę we własne możliwości i motywuje do dalszej pracy i całego świata.

Instytut Profilaktyki Społecznej i Pracy Socjalnej charakteryzuje się uniwersalnością i różnorodnością w działaniu osób zatrudnionych, interdyscyplinarnym profilem naukowym, uwzględniając szeroko pojętą problematykę profilaktyki społecznej, polityki społecznej i pracy socjalnej. Prace naukowe są realizowane głównie w takich dyscyplinach, jak: nauki socjologiczne, pedagogika, nauki o polityce i administracji, prawo, nauki o zarządzaniu i jakości. Wynika to z braku formalnie uznanej dyscypliny naukowej dla realizowanych przez pracowników obszarów badawczych w zakresie polityki społecznej i pracy socjalnej. Wykorzystanie zróżnicowanych dyscyplin z obszaru nauk społecznych podkreśla transcydyscyplinarność poznawczą pracy socjalnej, jej wielotorowość naukową oraz dydaktyczną.

Pracownicy Instytutu Profilaktyki Społecznej i Pracy Socjalnej realizują między innymi badania w tematyce profilaktyki społecznej, dotyczące np. stresu, uzależnienia od alkoholu i innych substancji, funkcjonowania różnych grup społecznych, w tym osób z niepełnosprawnością, seniorów, rodzin z różnymi problemami społecznymi, takimi jak: przemoc, zaburzenia psychiczne, choroby otępienne, niepełnosprawność ruchowa, problemy osób z wyrokami sądowymi, problemy opiekuńczo - wychowawcze. Poszczególni autorzy publikują zarówno monografie, rozdziały w monografiach, artykuły w czasopismach, w językach polskim i angielskim, w Polsce, ale również poza granicami kraju.

Główna problematyka aktywności naukowej pracowników Instytutu Profilaktyki Społecznej i Pracy Socjalnej to:

• socjologia kultury, w tym mediów, religii, teoria cyklu pokoleniowego; solidarność społeczna;
• dialog międzypokoleniowy;
• aktywizacja społeczna różnych grup marginalizowanych, w tym chorych na choroby typu otępiennego;
• polityka społeczna na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu z pracy, zarówno współczesna, jak i historyczna;
• aktywność społeczna, w tym obywatelska różnych grup społecznych, w szczególności seniorów, osób z niepełnosprawnościami;
• działalność otoczenia społecznego na rzecz osób nieletnich i rodziny, seniorów, bezdomnych, osób uzależnionych od substancji;
• prawo na rzecz osób z niepełnosprawnościami, w tym osób z niepełnosprawnością intelektualną;
• prawo rodzinne i opiekuńcze;
• psychoterapia oraz socjologiczno – pedagogiczne aspekty resocjalizacji osób nieletnich z problemem uzależnień narkotykowych oraz osób opuszczających placówki penitencjarne;
• praca socjalna i służby społeczne;
• działania samorządu terytorialnego w obszarze kwestii społecznych;

Realizowane obszary badacze przez pracowników Instytutu nie tylko wpisują się w misję, wizję i strategię rozwoju Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie, ale również stanowią solidną i popartą dużym doświadczeniem bazę naukową dla kształcenia przyszłych pracowników socjalnych na kierunku Praca Socjalna.

Badania naukowe prowadzone w Instytucie ogniskują się głównie wokół psychologicznych mechanizmów zaburzeń psychicznych, psychologicznych aspektów zachowań agresywnych, funkcjonowania osób chorujących psychicznie i metod ich wspierania, zdrowia psychicznego oraz problematyki uzależnień.

Realizowana przez Instytut koncepcja kształcenia wiąże się z rozwojem dyscypliny naukowej, jaką jest psychologia i badaniami w jej obszarze. Pracownicy Instytutu są zaangażowani w projekty badawcze realizowane na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym.

Analiza tematyki projektów naukowych prowadzonych przez pracowników Instytutu pokazuje główne kierunki badań:

• psychologia kliniczna:

dobrostan psychiczny dzieci i młodzieży, problematyka ADHD, funkcjonowanie osób niepełnosprawnych, niepełnosprawność i choroby u dziecka, zdrowie psychiczne osób przewlekle chorych somatycznie, proces zdrowienia osób chorujących psychicznie, zasoby osób z doświadczeniem chorób psychicznych, środowiskowe systemy rehabilitacji i wsparcia w procesie zdrowienia, doświadczenia po traumie, psychoterapia, problematyka uzależnień, w tym uzależnień behawioralnych;

• psychologia wspierania rozwoju i kształcenia:

promocja zdrowia psychicznego i postaw prozdrowotnych, czynniki kształtujące emocjonalne i behawioralne reakcje na wykluczenie, socjalizacyjne uwarunkowania agresji interpersonalnej, wsparcie psychologiczne dzieci z populacji marginalizowanych, rodzinne uwarunkowania umiejętności i kompetencji społecznych oraz ich kształtowanie i rozwijanie, wartości i motywacje wśród młodzieży i młodych dorosłych, kulturowe determinanty zachowań prospołecznych;

• stosowana psychologia społeczna:

uwarunkowania i korelaty agresji, społeczne uwarunkowania poczucia szczęścia, zagrożenia tożsamości płci, przetwarzanie informacji społecznych, psychologiczne wyznaczniki wypalenia zawodowego i zaangażowania w pracy.

Prace naukowe realizowane w Instytucie prowadzone są w ramach poszczególnych zakładów i katedr oraz międzyzakładowych zespołów badawczych. W chwili obecnej w Instytucie działają cztery takie zespoły:

• Zespół badań nad agresją APSychoLab (kierowany przez dr hab. Annę Zajenkowską, prof. APS i dr hab. Joannę Rajchert, prof. APS)
• Zespół Badawczy ds. Procesu Zdrowienia Osób z Doświadczeniem Choroby Psychicznej (kierowany przez dr hab. Pawła Bronowskiego, prof. APS).
• Zespół Badań nad Socjalizacją i Agresją SAGlab (kierowany przez dr Monikę Dominiak Kochanek i dr Karolinę Konopkę)
• Language & Humour Lab (kierowany przez dr Natalię Banasiak - Jemielniak