Janusz Kostrzewski (1930–2012)

dr hab., prof. APS Janusz Kostrzewski (1930–2012)– jeden z najwybitniejszych polskich psychologów klinicznych, wychowawca wielu pokoleń psychologów i pedagogów. Jego zainteresowania naukowe oraz zawodowe skupiały się wokół psychologii klinicznej dziecka, psychologii osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz klinicznej diagnozy psychologicznej.

Początki biografii Profesora wiążą się z Kresami Wschodnimi. Tam spędził On dzieciństwo i wczesną młodość, które przypadły w części na lata II wojny światowej. Po jej zakończeniu, w maju 1945 r. w ramach repatriacji, rodzina Kostrzewskich wyjechała do Polski. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości podjął Profesor studia filozoficzno-teologicznych, oraz psychologiczne, jak sam mówił, głównie pod wpływem refleksji nad ludzką naturą oraz sensem cierpienia, którego dotkliwie doświadczył w czasach wojny. Studia psychologiczne odbył na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Tam spotkał wielu wybitnych profesorów, których chętnie i z wielkim uznaniem wspominał przez całe życie, m.in. swego mistrza ks. prof. Mieczysława Dybowskiego. Tam też rozpoczął swoją pierwszą pracę jako nauczyciel. W 1963 roku obronił Profesor na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL pracę doktorską z zakresu psychologii klinicznej zatytułowaną „Poziom i dynamika rozwoju dzieci w zespole L. Downa”, której promotorem był ks. prof. Józef Pastuszka. W 1992 r. po przedłożeniu rozprawy habilitacyjnej zatytułowanej „Czynniki warunkujące powodzenie szkolne uczniów umysłowo upośledzonych oraz różnice w profilach podstawowych zdolności szkolnych i przystosowania społecznego dzieci umysłowo upośledzonych i ich rówieśników o prawidłowym rozwoju intelektualnym” oraz w oparciu o cały dorobek naukowy i kolokwium habilitacyjne Profesor Kostrzewski uzyskał na Wydziale Nauk Społecznych KUL tytuł doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie psychologii.

Pracę naukowo-dydaktyczną dzielił Profesor z praktyką kliniczną służąc człowiekowi będącemu w potrzebie. Pracował m.in. w Wojewódzkiej Przychodni Zdrowia Psychicznego w Lublinie oraz w Klinice Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Profesor Janusz Kostrzewski to wychowawca wielu pokoleń psychologów, oceniany przez uczniów jako Prawdziwy Nauczyciel. Był bardzo wymagający, rzetelny, sprawiedliwy i służący pomocą w rozwiązywaniu trudnych kwestii psychologicznych. Pracował jako nauczyciel akademicki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, na Uniwersytecie Łódzkim oraz w Akademii Pedagogiki Specjalnej, a także prowadził wykłady na innych uczelniach oraz w różnego rodzaju instytucjach kształcących psychologów oraz pedagogów. Profesor Janusz Kostrzewski brał udział w kształceniu psychologów i nauczycieli. Był członkiem różnych zespołów programowych, jak np.: Zespołu Programowego Szkolnictwa Specjalnego Ministerstwa Oświaty i Wychowania, Rady Programowej Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN. Profesor Janusz Kostrzewski był wielokrotnie nagradzany zarówno przez Rektora Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej (dzisiaj: Akademia Pedagogiki Specjalnej) w Warszawie, jak i przez Rektora Uniwersytetu Łódzkiego za pracę naukową, dydaktyczno-wychowawczą i organizacyjną. Także wyróżniony był trzykrotnie nagrodami Ministra Edukacji Narodowej za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych. Otrzymał następujące odznaczenia państwowe: Srebrny Krzyż Zasługi (1969), Medal Edukacji Narodowej (1975), Medal im. Henryka Jordana (1975), Złoty Krzyż Zasługi (1979), Krzyż Kawalerski (1990) oraz Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2001).

Profesor Kostrzewski współpracował z wieloma instytucjami, jako uznany ekspert w zakresie psychologii klinicznej konsultował szereg polskich i międzynarodowych projektów badawczych. Np. współpracował z Pracownią Psychometryczną PAN w Warszawie. Odbył staż u R. B. Cattella w Laboratory of Personality Assessment and Group Behavior na Uniwersytecie Illinois, Urbana (USA). Profesor konsultował szereg badań polsko-amerykańskich, jak np. dotyczących epidemiologii głębszej niepełnosprawności intelektualnej, wpływu rehabilitacji medycznej na ogólny poziom sprawności dzieci zakładowych z głębszą niepełnosprawnością intelektualną, badań nad społecznymi, ekonomicznymi i kulturowymi uwarunkowaniami lekkiej niepełnosprawności intelektualnej. Profesor Janusz Kostrzewski był członkiem wielu towarzystw naukowych a także członkiem komitetów redakcyjnych wielu czasopism naukowych. Pogłębiał swoją wiedzę również w różnych ośrodkach zagranicznych, głównie w Stanach Zjednoczonych i w Anglii. Był uczestnikiem w międzynarodowym seminarium poświęconym problematyce niepełnosprawności intelektualnej oraz specjalnym trudnościom w uczeniu się. Jego organizatorem było Waisman Centem on Mental Retardation and Human Development Uniwersytetu Wisconsin w Madison. Jako Visiting Professor przebywał w: Hester Adrian Research Centre for the Study of Learning Processes in Mentally Handicapped Uniwersytetu w Manchesterze u prof. Petera Mittlera, a także w Thomas Coram Research Unit Uniwersytetu Londyńskiego u prof. J. Tizarda, jak też w Instytucie Psychiatrii u prof. Hansa Eysencka oraz w Klinice Dziecięcej Szpitala w Maudsley u dr Janet Carr, na Wydziale Psychologii Uniwersytetu w Yorku u prof. Petera Veneablesa oraz na Wydziale Psychologii Uniwersytetu w Hall u prof. A. Clarke’a.

Zainteresowania naukowe Profesora Janusza Kostrzewskiego skupiały się głównie wokół: psychologicznej diagnozy klinicznej, psychologii klinicznej dzieci i młodzieży oraz psychologii osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wiele z prac Profesora to „kamienie milowe” w wymienionych obszarach nauki. Rezultaty zainteresowań naukowych Profesora zostały zawarte w około 300 pozycjach. Ukazały się one nie tylko w języku polskim ale również w języku angielskim, niemieckim, rosyjskim, czeskim, fińskim i węgierskim.

Uczniowie i przyjaciele Profesora dedukowali Mu dwie pozycje książkowe (Czabała, Cz., Zasępa, E. (red.) (2006). Psychologia kliniczna okresu dzieciństwa i adolescencji. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie APS; Zasępa, E., Gałkowski, T. (red.) (2014). Oblicza psychologii klinicznej. Gdański, GWP) wyrażając choć w części wdzięczność i szacunek swojemu Mistrzowi a także dobremu i szlachetnemu Człowiekowi.

Opracowała: Ewa Zasępa